Sevgili okurlarım bu hafta sizlere, yazın kendisini yavaş yavaş hissettirmeye başladığı şu günlerde GÜNEŞ ÇARPMASI ile ilgili bilgiler vereceğim. Umarım istifade eder ve tedbirlerimizi ona göre alırız.
*Güneş Çarpması nedir? Nasıl oluşur?
Güneş çarpması özellikle öğle vakti, güneş ışınlarının dik geldiği zamanlarda oluşmaktadır. Aşırı sıcak havalarda, beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasıyla gelişen güneş çarpması, daha çok çocuklarda görülse de hemen hemen tüm yaş grupları için tehlikelidir. Rüzgârsız günlerde güneş çarpması riskinin arttığı da unutulmamalıdır. Uzun süre yüksek sıcağa maruz kalmak ve vücudun normal sıcaklığına dönebilmek için yeterince sıvı kaybedememesi güneş çarpmasını da beraberinde getirmektedir. Vücut sıcaklığı organları tahrip edecek derecede çok yüksek seviyelere ulaşabilir. Özellikle 40 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda ortaya çıkan güneş çarpması, çocuk ve yaşlılarda daha düşük sıcaklıklarda da görülebilir.
*Güneş Çarpması nedenleri nelerdir?
Güneş çarpmasının en büyük nedeni çok yüksek sıcaklıklara maruz kalmaktır. Hem tatil amaçlı deniz kıyısında geçirilen vakitler hem de normalin üzerinde sıcaklık seviyesine sahip ortamlarda çalışmak güneş çarpmasının en büyük nedenlerinden biridir. Bunun yanı sıra nemli hava da soğutma mekanizmasını azaltarak güneş çarpmasına sebep olabilir. Yüksek sıcaklıklarda fazla alkol tüketmek, kalın giyinmek ve aşırı besin tüketmek de güneş çarpmasını tetikleyebilir.
Sıcak havada insan vücudu kan akışını deri yüzeyine doğru artırır. Terleme ve soluk verme ile kendisini fazla ısıdan kurtarır. Terleme ve soluk almanın tam olarak gerçekleşemediği durumlarda sıcak bitkinliği ve güneş çarpması da kaçınılmaz hale gelir. Sodyum ve klor kaybı ile birlikte güneş çarpması belirtileri de görülmeye başlar.
*Güneş çarpmasının en yaygın belirtileri; baş ağrısı, bulantı, kusma, yüksek ateş, terleyememe, sinir sistemi bozuklukları (sersemlik, yürümede bozukluk vs.), ruhsal durum bozuklukları ve bilinç kaybıdır. Havale, solunumda düzensizlik ve 41 derece üzerinde ateşle birlikte deride kızarıklık da varsa “sıcak koması” görülme ihtimali yükselmektedir. İleri safhalarda oldukça tehlikeli olabilen güneş çarpmalarında, ciddi oranda yaşam kaybı riski olduğu da unutulmamalıdır. Öte yandan, güneş çarpması sonrası iyileşen kişilerin dahi sinir sistemlerinde kalıcı hasarlar oluşabilmektedir. Bu nedenle ilk belirtide tanı konulması ve kişi bilincini yitirmeden gerekli müdahaleye başlanması gerekmektedir.
*Güneş Çarpmasının Belirtileri nelerdir?
Sıcak çarpmasında görülen en belirgin belirtiler ise şöyledir;
Yüksek ateş, kuru -sıcak-ağrılı cilt, Şiddetli baş ağrısı, Bulantı, Kusma ve baş dönmesi, Kas krampları, Çarpıntı, uykuya eğilim, şuur bulanıklığı ve komaya kadar varabilen ciddi klinik tablolar görülebilir.
*Güneş Çarpmasında kimler risk altındadır?
Özellikle kronik hastalıkları olan hastalar ( yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kronik böbrek yetmezliği olanlar), kanser hastaları, aşırı kilolu veya kaşektik olan kişiler, psikiyatrik rahatsızlığı olanlar, 65 yaş üzeri kişiler, 5 yaş altı çocuklar, gebeler sıcak yaz aylarında çok daha dikkatli olmalıdır.
*Güneş Çarpmasında ilk yardım için neler yapılır?
Güneş çarpmasına maruz kalan kişi hemen serin olan bir yere alınarak üzerinde sıkı giysiler varsa gevşetilir ve kusma riskine karşı yan yatırılır. Vücut ısısını düşürmeye yönelik başına göğsüne ve koltukaltlarına soğuk su ile ıslatılmış bez koyulabilir veya soğutucularla soğutmaya çalışmak gerekir. Kan dolaşımını başa doğru yönlendirmek kişinin için ayaklarını yükseltmek, kol ve bacaklara masaj yapmak, duş aldırmak da gerekebilir. Kişinin bilinci açıksa sıvı alımının sağlanması, bilinç kapalı ise kesinlikle içmesi için sıvı verilmemesi takip ve tedavi amaçlı en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerekir.
Güneş çarpması durumunda bunları yapmayın.
Hastanın bilinci yerinde değilse su içirilmemelidir.
Alkol koklatılmamalıdır.
Katı yiyecekler çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kesinlikle verilmemelidir.
*Güneş Çarpmasında teşhis yapılır?
Güneş çarpması teşhisi hastanın semptomları gözden geçirildikten, kan basıncı ve sıcaklık değerleri ölçüldükten sonra konur. Bunun için öncelikle ağız içi sıcaklığı yerine rektal sıcaklık ölçülür. Gerekirse hastadan kan ve idrar örneği de istenir.
*Güneş Çarpmasından korumak için neler yapılmalıdır?
Güneş ve yüksek sıcaklığın zararlı etkilerinden vücudumuzu korumak için;
Mecbur kalmadıkça güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıya çıkılmamalı,
Terletmeyen ince, açık renkli ve bol giysiler tercih edilmeli,
Mutlaka güneş gözlüğü, şapka ve şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanılmalı,
Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu kremler sürülmeli
Günde en az 2,5-3 lt sıvı tüketilmeli (ayran soda su vb.)
Sindirimi kolay hafif yiyecekler tercih edilmeli
Fırsat buldukça ılık duş alınmalı
Uzun ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
